Walory przyrodnicze środkowego odcinka doliny cieku Bażantarka  

 

Bażantarka jest to miejska rzeczka, która w przeszłości została pogłębiona i wyprostowana  i niczym nie przypomina naturalnego cieku. I w tak zmienionym korycie niesie swoje wody do stawu położonego przy ul. Marczukowskiej, skąd wypływa i (po pokonaniu przepustu pod ul. Marczukowską) płynie w kierunku rzeki Białej i w niej kończy swój bieg.

Opisany fragment odcinka cieku Bażantarka, dzięki temu, że  nie długo po pogłębieniu ponownie  ulega zamuleniu,  odtwarza meandry koryta  i nie powoduje drastycznych zmian w szacie roślinnej tej części doliny. Po obu stronach tego odcinka cieku występują łąki bagienne z licznymi gatunkami charakterystycznych bylin  dla tych ekosystemów i kępy wierzb.

 Jednak najbardziej rozległa jest lewa strona tej części doliny, przez którą płynie dopływ cieku Bażantarka o nieznanej nazwie. Przez ten  odcinek, od strony osiedli "Słoneczny Stok" i "Zielone Wzgórza", ciągnie się   las olchowy ( łęgiem jesionowo-olchowym); przecina go ul. Ks. Jerzego Popiełuszki. Pozostawiony bez "opieki" las  i łąka renaturalizują się. Takie zbiorowiska roślinne są prawie nie spotykane poza miastem, ponieważ ingerencja człowieka w nie (intensywna gospodarka na łąkach, wpuszczanie bydła do lasów olchowych)  spowodowała wyraźne zubożenie bioróżnorodności.

Hydrografię i biocenozę tej części doliny kształtuje pozytywnie dopływ Bażantarki przepływający pod ul. Ks. Jerzego Popiełuszki. Jest to ciek również zamieniony w rów, ale nie jest pogłębiany. Na hydrografię tego terenu niemały wpływ spowodowała przecinająca ją ul. Ks. Jerzego Popiełuszki.  Na skutek tego,  za tą „przegrodą”- w kierunku na południowy zachód - jaką stanowi wspomniana ulica, utworzyły się mokradła, charakteryzujące się dużą różnorodnością gatunków, wśród  których mamy kilkaset gatunków roślin naczyniowych ( z chronionymi łącznie) i zdecydowanie więcej zwierząt (szczególnie bezkregowcow, wśród których dominują owady.

 

W bogatej biocenozie tych ekosystemów położonych w omawianej części doliny,    na szczególną uwagę zasługują niewątpliwie  rośliny i zwierzęta chronione. Z roślin objętych pełną ochroną odnalazłem w wyżej położonej części doliny (między torami kolejowymi a Zielonym Wzgórzem) takie gatunki jak: storczyk plamisty, storczyk krwisty, listera jajowata, kruszczyk błotny,  natomiast z roślin podlegających niepełnej ochronie  wystepują: kruszyna pospolita, porzeczka czarna, kopytnik pospolity. Na łące podmokłej przylegającej bezpośrednio do cieku Bażantarka rosną także licznie storczyki krwiste, wśród których można odnaleźć bardzo rzadkie rośliny odmiany z białymi kwiatami. 

Wśród zwierząt chronionych najwięcej jest ptaków. Tu, na podmokłe łąki przylatują  derkacze, bekasy kszyki, czajki i bociany białe; w olszynach i wierzbach usłyszymy głosy słowików, sikor bogatek, sikor modrych, sikor ubogich, rudzików, wilg; w trzcinach śpiewają trzciniaki, trzcinniczki, potrzosy, a w wysokich bylinach i krzewach - rokitniczki, strumieniówki, łozówki, pokrzewki cierniówki, pokrzewki ogrodowe, piegży; na wiotkich gałązkach wierzb, nad wodą zawieszają swoje precyzyjnie wykonane gniazda - małe ptaki,  remizy; mokradła i wypełniony wodą staw zasiedlają kaczki, mewy i łyski;   gniazdują tu i przylatują po okresie lęgowym na żerowanie przedstawiciele ziarnojadów jak: wielobarwne szczygły, szarozielone dzwońce i żółte trznadle. Dolinę odwiedzają również ptaki krukowate, z najbarwniej upierzoną sójką, i dzięcioły. Łącznie stwierdziłem tu ponad czterdzieści gatunków ptaków gniazdujących.

 

Stwierdzono tu również istnienie wiele pospolitych gatunków drobnych ssaków owadożernych i gryzoni ukrywających się w runi łąk; są i polujące na nie lisy, kuny,  tchórze, łasice i gronostaje; tu spotkamy również zające szaraki.   

 

Duża różnorodność biologiczna  tego terenu i fakt występowania takich siedlisk jak łęg jesionowo-olchowy i łąki podmokłe - zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 sierpnia 2001r.- podlegających ochronie,  roślin i zwierząt chronionych, skłania ekologów, miłośników przyrody do objęcia jej ochroną. I właśnie w tym kierunku dzieła Białostocki Klub Ekologiczny, a także i inne organizacje przyrodnicze, którym zależy na tym by zachować cenne oazy natury.  Organizacje te liczą również na poparcie mieszkańców sąsiednich osiedli i innych, którym zależy na tym, aby mieć w „zasięgu ręki” trochę natury, a także ekran - jaki stanowi las olchowy - tłumiący hałas płynący od torów.  

 Obecnie opisywana część doliny zagrożona jest  ze strony niektórych  mieszkańców osiedli (szczególnie przez dzieci), którzy zaśmiecają, niszczą glebę i drzewa, wypalają posusz a z nim i krzewy.

Tu należy też też zwrócić uwagę i na to, że nad opisywaną częścią doliny,  doliną przebiega linia energetyczna wysokiego napięcia, która to przede wszystkim chroni ją przed zabudową. Ale  od strony os. "Zielone Wzgórza" są  cztery linie średniego napięcia, z których to trzy poprowadzone są przez olszyny. Te ostatnie linie, z uwagi na brak izolacji, skłaniają zakład energetyczny do usuwania drzew pod nimi podrastających.  Według zakładu energetycznego w Białymstoku istnieje możliwość wymiany wspomnianych linii średniego napięcia na izolowane, co przyniesie korzyści dla zakładu i przyrodzie ( nie będzie niszczony, podlegający ochronie, łęg jesionowo-olchowy).

 

Nadanie tej części doliny Bażantarki statusu obiektu chronionego zahamuje niszczenie doliny i przyroda rządząc się swoimi prawami będzie powoli goiła zadane jej rany. Natomiast nauczyciele i uczniowie okolicznych szkół będą mieli doskonałą bazę dydaktyczną wykorzystywaną przy nauczaniu biologii i środowiska, zaś mieszkańcy miasta - oazę natury z bogatymi w gatunki biocenozami kilkudziesięciu ekosystemów tu występujących. 

zwieros@op.pl

 

                        

 Ps. Federacja Zielonych w Białymstoku zaproponowała nadanie nazw przyszłym użytkom ekologicznym utworzonym w tej części doliny cieku Bażantarka. Objęte ochroną tereny otrzymały by nazwy osiedli do nich przylegających ( użytek ekologiczny "Zielone Wzgórza" i "Słoneczny Stok"). Myślę, że propozycja jest dobra, ponieważ te tereny cenne przyrodniczo różnią się wyraźnie między sobą. "Doliną Bażantarki" można będzie nazwać planowany użytek ekologiczny położony w jej górnej części znajdujący się między ul. al. Jana Pawła II i os. "Słoneczny Stok".