Czubaty dziuplak

Wilgotne łąki, pastwiska pokryte świeżą, wiosenną zielenią; przecięte wstęgą meandrującej rzeki. Gdzieniegdzie rosną stare dziuplaste wierzby. Tam jedną z nich odwiedza co pewien czas ptak - trochę mniejszy od kawki - ze zdobyczą trzymaną w długim, łukowato wygiętym dziobie; ma czubek na głowie. To był jeden z naszych najładniejszych dziuplaków - dudek.

Dudek przylatuje do nas z Afryki w kwietniu. Jest to ptak, którego łatwiej usłyszeć niż zobaczyć. Odzywa się charakterystycznym głosem: „dududu, dududu...” Ptaki połączone w pary zakładają gniazdo w dziupli próchniejącego, starego drzewa (najczęściej w wierzbie lub w topoli), kupie kamieni, wnęce muru, w niedalekiej odległości od wilgotnych użytków zielonych. W połowie maja samica składa około sześciu białych jaj w skromnie wysłanym gnieździe. Jaja wygrzewa tylko samica; samiec w tym czasie trudni się karmianiem swojej partnerki. Po około szesnastu dniach wylęgają się młode dudki. Od tego czasu rodzice rozpoczynają intensywne karmienie swojego potomstwa drobnymi zwierzętami (dżdżownicami, dorosłymi owadami i ich larwami) wyjętymi - odpowiednio do tego przystosowanym długim dziobem - z pulchnej ziemi łąki, pastwiska. Pisklęta niepokojone przez intruzów wydzielają cuchnącą, odstraszającą ciecz zgromadzoną w kuprze; rodzice zaś groźnie syczą jak żmija; ustawiają czubek na kształt wachlarza i próbują atakować potencjalnego wroga.

Młode dudki opuszczają gniazdo w połowie sierpnia i wędrują razem z rodzicami po okolicy.
     Dudek chodzący po ziemi, kiedy zauważy lecącego drapieżnika natychmiast przylega do niej z szeroko rozłożonymi skrzydłami i pionowo ustawionym dziobem; w ten sposób stara się zmylić wroga patrzącego z góry.

Nasze czubate dziuplaki występują również na wilgotnych łąkach i pastwiskach nad rzeką Białą na obrzeżach miasta. Tam w dziuplach - istniejących jeszcze starych wierzb - wyprowadzają młode.

W tym roku, w czerwcu często widziałem dudki przelatujące nad oczyszczalnią ścieków, które zawsze - lecąc z powrotem - coś niosły w dziobie.

Dudki odlecą na zimowisko w końcu września.
 

Krzysztof Pawłowski (Zwieros)

Białystok, dn. 30-08-95r.